پیامدهای روانی- اجتماعی ناشی از شیوع بیماری کووید-۱۹ (کرونا) در ایران
نویسنده: پروانه خفتان؛ کارشناس ارشد مددکاری اجتماعی
وقوع حوادث غیر قابل پیش بینی و بروز خطرات و سوانح و بحران‌های اقتصادی، اجتماعی و … واقعیتی است که بشر در طول تاریخ با آن آشنا بوده است. بحران عبارتند از شرایط غیرعادی که در آن مشکلات ناگهانی و پیش بینی نشده‌ای پدید می‌آید، در چنین شرایطی ضوابط و هنجارها و قوانین مرسوم دیگر کارساز نیست. آنچه در زمان وقوع بحران جوامع را از هم متمایز می‌کند شیوه متفاوت مدیریت بحران در جوامع مختلف می‌باشد، برخی از جوامع با مدیریت کارا نه تنها پیامد ناگوار بحرانها را کاهش می‌دهند بلکه از بحران ایجاد شده بعنوان فرصتی برای افزایش مشارکت و سرمایه اجتماعی در جامعه خود استفاده می‌کنند اما در برخی جوامع مانند کشور ما به دلایل مختلفی مانند آماده نبودن زیرسازهای جامعه برای مقابله با بحرانها، عدم شفافیت اطلاعات بین مردم و مدیران، اهمیت ندادن مدیران کشور به نشانه های اولیه خطر بروز بحران، تحریم‌های سیاسی و اقتصادی کشور، عدم مدیریت موثر و بهینه ارتباطات بحران و … پیامدهای نامناسب فرهنگی، اجتماعی، اقتصادی و سیاسی در نتیجه بحرانها به سرعت در جامعه شکل گرفته و بروز می‌نماید. از پیامدهای نامناسب اجتماعی شکل گرفته در نتیجه شیوع بیماری کرونا در ایران می‌توان به سه مورد عمده ذیل اشاره کرد:
• افزایش سطح بی اعتمادی اجتماعی در جامعه: در بحران بیماری کرونا در کشور بعلت مواردی مانند تاخیر در اعلام ورود بیماری به کشور، تعطیل نکردن خطوط هوایی و پرواز به کشورهای درگیر با بیماری و…. سطح بی اعتمادی اجتماعی بین مردم و مدیران کشور افزایش پیدا کرد.که این افزایش سطح بی اعتمادی باعث افت سرمایه اجتماعی،تضعیف تعهد اجتماعی،کمرنگ شدن هویت ملی و در نهایت باعث انزوای اجتماعی افراد در جامعه خواهد شد.
• نارضایتی مردم از نحوه مدیریت بحران در کشور: کمبود و توزیع نامناسب اقلام پیشگیری مانند ماسک، دستکش، مواد ضدعفونی، امکانات پزشکی، نادیده گرفتن تجارب موفق کشورههای درگیر بحران و … در کشور باعث نارضایتی مردم از نحوه مدیریت بحران در کشور شد. که این نارضایتی درآینده ممکن است به خشم عمومی تبدیل شود.
• افزایش آسیب‌های روانی- اجتماعی در جامعه: با بروز بحران کرونا در مقطع زمانی پایان سال که زمان پیک کاری بسیاری از مشاغل بخش خصوصی و بازار جامعه بود. بسیاری از کسبه و بازاریان دچار ضرر و زیان مالی بسیار شده‌اند که این ضرر و زیان نه تنها آنان بلکه مجموعه کاری، پرسنل و خانواده‌های آنان را از نظر اقتصادی در تنگنا قرار می‌دهد که اگر برای حل آن راهکاری موثر و کارآ از طرف مدیران کشور در نظر گرفته نشود چه بسا در سال آینده احتمالا با افزایش مشکلاتی مانند استرس و اضطراب، ناامیدی، افسردگی، افکار و اقدام به خودکشی، بیکاری، افزایش فقر در جامعه و … روبرو خواهیم شد.
در پایان ذکر این نکته ضروری است که بحرانها به خودی خود تعیین کننده میزان خسارت نیستند، بلکه پاسخ مسئولین به بحران است که میزان خسارت‌های وارده را تعیین می‌کند. شاید به نظر غیرعادی برسد اما واقعیت این است که برنامه ریزی و مدیریت نادرست بحران باعث گسترش دامنه خسارات گردیده و میزان خسارت را افزایش می دهد. به همین دلیل است که برنامه ریزی و مدیریت بحران تا این اندازه اهمیت دارد.
